پس از آنکه مذاکرات طولانی و پرفرازو‌نشیب وین راه را برای بازگشت به برجام هموار کرد و توافق‌نامه احیای برجام نهایی و آماده امضای طرف‌های مذاکره‌کننده شد، مسکو با ارائه شروط بازدارنده‌ خود همه تلاش‌ها را نقش بر آب کرد و بر سر مسیر بازگشت به برجام مانع بزرگی قرار داد.

روسیه که به دنبال لشکرکشی به اوکراین و فرو افتادن در باتلاق نبرد نافرجام، خود را در انزوا و با تحریم‌های سنگین بین‌المللی روبه‌رو دید، سعی کرد به منظور کاهش فشارهای غرب از هر گزینه‌ای استفاده کند و برای رسیدن به این هدف، کوشید از هر سوژه و فرصت ممکن به‌عنوان اهرم فشاری علیه غرب بهره‌برداری کند.

به همین ترتیب، مسکو پیشرفت مذاکرات وین و احیای برجام که واشنگتن آن را دستاورد بزرگی برای دولت بایدن تلقی می‌کرد و تهران نیز پیشرفت آن را ناشی از دیپلماسی موفق خود می‌دانست، فرصت مناسبی برای انتقام‌گیری از غرب دانست و بلافاصله درصدد به چالش کشیدن این دستاورد برآمد. مسکو شرطی را مطرح کرد که پذیرش آن در حال حاضر برای طرف‌‌های مذاکره‌کننده ناممکن بود و همین امر باعث شد روند احیای برجام بار دیگر با بن‌بست بزرگی مواجه شود.

البته احیای برجام نه تنها موفقیتی برای غرب، به‌ ویژه ایالات متحده بود، بلکه ایران را هم که به‌ نوعی هم‌پیمان روسیه به شمار می‌رود، با خود به سمت غرب و همگرایی با دشمنان پوتین سوق می‌داد.

در نتیجه جمهوری اسلامی که به امید رهایی از انزوا و لغو هرچه سریع‌تر تحریم‌ها راه دیپلماسی و گفت‌وگو با غرب را پیش گرفته بود و به دیپلماسی موفق خود در پیشبرد مذاکرات مباهات می‌کرد، ناگهان با کارشکنی روسیه مواجه شد و امیدهایش برای برون‌رفت از بحران اقتصادی بار دیگر به باد رفت. علاوه بر آن، راهبرد مسکو در سوریه در چند ماه گذشته به کاهش شدید نفوذ ایران در سوریه منجر شد؛ افزون بر اینکه روشن شدن نتایج انتخابات اخیر مجلس عراق نشان داد که بساط نفوذ ایران در عراق نیز در حال برچیده شدن است.

به همین دلیل، جمهوری اسلامی بار دیگر تصمیم گرفت گزینه نظامی را جایگزین دیپلماسی کند و با حمله موشکی به اربیل عراق، پیام‌هایی خود را به کشورهای مختلف از جمله روسیه برساند. شماری از کارشناسان در گفت‌وگو با اسکای‌نیوز عربی، هدف از این حمله موشکی را ارسال پیام‌های متعددی به کشورهای مختلف از جمله عراق، آمریکا و روسیه دانستند.

در همین راستا، دکتر محمد زغلول، کارشناس امور ایران، می‌گوید این نخستین بار نیست که استان اربیل هدف حملات موشکی قرار می‌گیرد؛ چه از سوی داعش و چه از سوی شبه‌نظامیان حشدالشعبی وفادار به جمهوری اسلامی ایران. اما حمله موشکی اخیر که هم‌زمان با چالش نتایج انتخابات مجلس، بن‌بست تشکیل دولت عراق و تلاش طرف‌های منطقه‌ای و بین‌المللی برای جلوگیری از روند قانونی ساختار نظام سیاسی در عراق صورت گرفت، حامل پیام‌ها و اهدافی فراتر از مرزهای عراق است.

او افزود: «با توجه به بن‌بستی که مذاکرات وین به‌تازگی با آن روبه‌رو شد، تهران خواست با حمله موشکی به  اربیل از یک سو نشان دهد که به حمایت از گروه‌های شبه‌نظامی وفادار به خود ادامه می‌دهد و از سوی دیگر قصد دارد واکنش واشنگتن در قبال گزینه نظامی را نیز بیازماید؛ به‌ ویژه اینکه حمله موشکی سپاه کنسولگری آمریکا را هدف قرار داد.»

زغلول خاطرنشان کرد که تهران با این حمله موشکی، پیامی را به مسکو فرستاد مبنی براینکه جمهوری اسلامی ایران برای مقابله با آمریکا در هر زمان و مکانی آمادگی دارد. این در حالی است که نخبگان قدرتمند امنیتی و نظامی در تهران تلاش می‌کنند که روسیه ایران را به‌عنوان متحد اصلی به رسمیت بشناسد و در بحران جنگ اوکراین از تهران کمک بخواهد. البته در این صورت، تهران در اعزام جنگجویان وابسته به سپاه پاسداران به اوکراین تردید نخواهد کرد، به‌ ویژه اینکه مسکو پیش‌تر قدرت نظامی آن‌ها در سوریه را آزموده است.

دکتر زغلول معتقد است که دولت جو بایدن با کاهش فشارهای حداکثری و استفاده از سیاست نرمش در قبال تهران، جمهوری اسلامی را به سمت خشونت و عملیات نظامی سوق داده و به همین دلیل است که تیم مذاکره‌کننده ایران در وین پیوسته تاکید می‌کرد گفت‌وگوهای وین به برنامه هسته‌ای محدود است و مسائل دیگری که مطرح می‌شود، هرگز موضوع‌ بحث مذاکرات وین نیستند. علاوه بر اینکه سیاست نرمش بایدن از اهمیت گفت‌وگوهای وین کاست.

دکتر عبدالسلام القصاص، کارشناس سیاسی، هم به اسکای‌نیوز عربی گفت: «حمله موشکی سپاه به اربیل نشان‌دهنده سیاست آینده ایران در منطقه است. به عبارت دیگر، تهران با این حمله خواست بر حمایت از شبه‌نظامیان وفادار به خود در منطقه تاکید کند و نشان دهد که برنامه موشکی و سیاست منطقه‌ای در مذاکرات با غرب نخواهد بود.»

او خاطرنشان کرد: «این حمله در حالی صورت گرفت که جمهوری اسلامی ایران سرگرم بزرگداشت سالگرد کشته شدن قاسم سلیمانی، فرمانده سپاه قدس و ابومهدی مهندس، معاون حشد الشعبی بود که در ژانویه ۲۰۲۰، در نزدیکی فرودگاه بغداد هدف حمله پهپادهای آمریکایی قرار گرفتند.»